Vóór 15 december 2020 was het een courante praktijk: een schenking van aandelen, geld of andere roerende goederen voor een Nederlandse notaris, ook wel de ‘kaasroute’ genoemd. De schenker(s) en de begiftigde(n) konden op die manier een schenking doen, hadden een notariële akte waarmee de schenking te allen tijde kon worden bewezen én – last but not least – de schenking was niet verplicht registreerbaar in België, waardoor er geen schenkbelasting op verschuldigd was. ‘Best of both worlds’ dus… Sinds 15 december 2020 zijn ook schenkingsakten verleden in het buitenland evenwel verplicht registreerbaar in België, waardoor op schenkingen voor Nederlandse notaris vanaf die datum ook schenkbelasting verschuldigd is in België.
Vanuit de praktijk dient zich nu een alternatief aan voor deze kaasroute: de ‘bierroute’. We lichten voor u graag even toe hoe deze nieuwe schenkingstechniek in haar werk gaat en waarmee u rekening moet houden.
Afschaffing van de kaasroute
We starten met bijkomende toelichting over de kaasroute. Van oudsher stelt ons Burgerlijk Wetboek dat een schenking een plechtige rechtshandeling is en dus notarieel tot stand moet komen. Het Burgerlijk Wetboek vereist echter niet dat deze schenking moet worden verleden voor een Belgische notaris. Een schenking kan dus ook rechtsgeldig worden verleden voor een buitenlandse notaris. Akten van buitenlandse notarissen waren in België niet verplicht registreerbaar, waardoor op de schenking voor buitenlandse notaris in België geen schenkbelasting moest worden betaald. In de praktijk werd vaak gekozen om een beroep te doen op een Nederlandse notaris.
Een korte rit naar de grensstreek kon dus een mooi fiscaal voordeel opleveren: een roerende schenking mét notariële schenkingsakte én zonder dat er schenkbelasting over moest worden betaald. De enige keerzijde van de medaille: bij een overlijden van de schenker binnen een termijn van drie jaar na de schenking (of 7 jaar indien het een schenking van aandelen van een familiale vennootschap betrof), was alsnog erfbelasting verschuldigd, tenzij ondertussen de schenking wél in België ter registratie werd aangeboden en dus toch in de schenkbelasting werd afgerekend.
Via de wet van 3 december 2020 is met ingang van 15 december 2020 deze kaasroute definitief gesloten. Sindsdien geldt ook voor in het buitenland verleden notariële schenkingsakten een registratieverplichting in België, waardoor ook schenkbelasting zal verschuldigd zijn op deze schenkingen.
De onrechtstreekse schenking
Ondanks het plechtige karakter van een schenking, wordt algemeen aanvaard dat schenkingen ook op een onrechtstreekse wijze tot stand kunnen komen. Het meest gekende voorbeeld van een onrechtstreekse schenking is de bankgift: een neutrale rechtshandeling (de bankoverschrijving van de bankrekening van de schenker naar die van de begiftigde) wordt gesteld mét begiftigingsinzicht en maakt op die manier onrechtreeks een schenking uit. Voor dergelijke onrechtstreekse schenkingen geldt geen verplichting om een beroep te doen op de notaris.
Ook voor dergelijke schenkingen geldt dat er, bij gebrek aan registratie, op het ogenblik van de schenking geen schenkbelasting zal verschuldigd zijn, maar dat er een driejaarstermijn begint te lopen waarbinnen erfbelasting zal verschuldigd zijn indien de schenker komt te overlijden. Daarom wordt in de praktijk ten zeerste aanbevolen om de nodige bewijsdocumenten op te maken bij een onrechtstreeks schenking. Met deze bewijsdocumenten kan de onrechtstreekse schenking alsnog geregistreerd worden bij de Belgische fiscus (bijvoorbeeld bij ziekte van de schenker binnen de driejaarstermijn die geldt voor de erfbelasting) en kunnen bovendien de modaliteiten worden aangetoond die de schenker aan deze schenking wilde koppelen. Deze modaliteiten kunnen worden vastgesteld in de zgn. pacte adjoint.
Over de mogelijkheid om vennootschapsaandelen via onrechtstreekse schenking over te dragen, bestaat nog veel onduidelijkheid. Daarom wordt een schenking van vennootschapsaandelen veiligheidshalve steeds voor een notaris gedaan, mét toepassing van schenkbelasting. Dit geldt ook voor de schenking van de aandelen van een maatschap, maar laat het nu net deze maatschap zijn die de deur lijkt te openen naar een nieuwe onrechtstreekse schenkingstechniek, de Bierroute gedoopt.
Principe van de bierroute
Het principe van de bierroute is op het eerste zicht eenvoudig: de schenkers doen een inbreng van het vermogen dat ze wensen te schenken in een maatschap, maar in ruil voor deze inbreng ontvangen ze geen aandelen in de maatschap. De maatschap geeft evenwel de aandelen rechtstreeks uit aan de begiftigden. Aangezien de maatschap onderhands kan worden opgericht en latere inbrengen ook onderhands kunnen gebeuren, komt aan deze handelingen geen notaris te pas. De bevoordeling die op deze manier ontstaat bij de begiftigden, zou als een onrechtstreekse schenking kunnen beschouwd worden, waarvoor dus geen notariële tussenkomst vereist zou zijn en ook geen schenkbelasting van toepassing zou zijn. Het spreekt voor zich dat dan wel de driejaarstermijn in de erfbelasting van toepassing zal zijn.
Een alternatief is dat de schenkers een inbreng doen in een maatschap waarvan de begiftigden reeds aandeelhouder zijn. In ruil voor deze inbreng geeft de maatschap vervolgens geen nieuwe aandelen uit, waardoor hun reeds bestaande aandelen in waarde stijgen.
Deze onrechtstreekse schenking kan bovendien perfect gedocumenteerd worden door de opmaak van een 'pacte adjoint' tussen schenker en begiftigde.
Wat vindt de Vlaamse Belastingdienst hiervan?
Deze nieuwe schenkingstechniek werd ondertussen al een aantal malen voorgelegd aan de Vlaamse Belastingdienst (‘VLABEL’). Aan VLABEL werd gevraagd of deze schenkingstechniek inderdaad tot gevolg heeft dat er een driejaarstermijn in de erfbelasting begint te lopen, zodat bij een overlijden van de schenker binnen deze termijn erfbelasting verschuldigd zal zijn. VLABEL heeft deze vraag tot dusver telkens bevestigend beantwoord. VLABEL stelde duidelijk dat ‘voor zover de inbreng in natura […] met toekenning van maatschapsaandelen aan de kinderen een schenking zou uitmaken, deze schenking onder het toepassingsgebied van artikel 2.7.1.0.5. VCF (de verdachte periode van drie jaar in de erfbelasting) valt’.
Waar VLABEL zich tot dusver evenwel niet over heeft uitgesproken in haar voorafgaande beslissingen, is over de al dan niet toepassing van de schenkbelasting op deze nieuwe schenkingstechniek. Dit is nochtans cruciaal. Aangezien VLABEL in de praktijk een zeer ruime invulling geeft aan de algemene antimisbruikbepaling, stelt zich de vraag of met de toepassing van de bierroute de schenkbelasting niet wordt gefrustreerd…
Ten slotte heeft VLABEL zich in haar voorafgaande beslissingen niet uitgesproken over de burgerrechtelijke geldigheid van deze techniek van onrechtstreekse schenking. In de mate dat er met andere woorden burgerrechtelijk geen sprake zou zijn van een onrechtstreekse schenking bij toepassing van de bierroute, komen de conclusies van VLABEL in haar voorafgaande beslissing op los zand te staan.
Voorzichtigheid is dus geboden, want de fiscale gevolgen van de bierroute zijn nog niet (helemaal) uitgeklaard.
Conclusie
Met de bierroute dient zich een mogelijke planningstool aan waarmee, met behulp van het gebruik van een maatschap, vennootschapsaandelen op een onrechtstreekse wijze kunnen worden geschonken, zonder toepassing van schenkbelasting. Op deze onrechtstreekse schenking is desgevallend wel de driejaarstermijn in de erfbelasting van toepassing.
Hoewel de Vlaamse Belastingdienst zich reeds positief heeft uitgesproken over de fiscale gevolgen van deze techniek, blijkt de toetsing door VLABEL op het eerste zicht zeer beperkt, waardoor er nog onduidelijkheid bestaat over de precieze behandeling van de bierroute op het vlak van de schenk- en erfbelasting.
Het is daarom belangrijk om voorzichtig te werk te gaan en u in deze materie goed te laten begeleiden. Heeft u vragen over de mogelijkheden die er zijn om vermogen te schenken met het nodige controlevoorbehoud? Dan verdient het aanbeveling om alle mogelijkheden grondig in kaart te laten brengen en uw onderzoek niet te beperken tot de hoger omschreven bierroute. Of de bierroute voor u een volwaardig alternatief kan betekenen voor de kaasroute, hangt af van uw specifieke wensen en feitelijke situatie.
Het Private Client Services team van Grant Thornton staat klaar om u hierin bij te staan en de weg te wijzen in deze complexe materie.
Meer weten? Neem gerust contact op met uw Grant Thornton-adviseur.
