De nieuwe VZW-regels in 12 bullets

Op 1 mei 2019 is het nieuw wetboek van vennootschappen en verenigingen (afgekort ‘WVV’) in werking getreden.  

Voor bestaande VZW’s betekent dit dat de meeste regels op hen van toepassing zullen zijn vanaf 1 januari 2020. Via een statutenwijziging voor 1 januari 2020 kan er voor een vervroegde toepassing van het WVV worden gekozen (opt-in). Alleszins zullen alle bestaande VZW’s tegen uiterlijk 1 januari 2024 hun statuten in lijn moeten brengen met de bepalingen van het WVV. Bij de eerste statutenwijziging na 31 december 2019 zal dit eveneens moeten gebeuren (pull-in). 

In deze bijdrage zoomen we, in 12 bullet points, in op de belangrijkste nieuwigheden voor de VZW. Relevante attentiepunten die uit het Wetboek Economisch Recht volgen, worden hierbij eveneens vermeld.    

1. Voortaan kan een VZW in principe onbeperkt commerciële activiteiten aan de dag leggen. Het is voldoende (maar noodzakelijk) dat de mogelijkheid om winst uit te keren, zowel rechtstreeks als onrechtstreeks, uitgesloten is. De winst moet nog steeds integraal besteed worden aan het belangeloos doel. Het voeren van commerciële activiteiten kan uiteraard wel leiden tot onderwerping aan de vennootschapsbelasting (op dit vlak is er niets veranderd). Een aangepaste organisatie van de activiteiten van de VZW wordt daardoor nog belangrijker, om niet (ongewenst) onder de vennootschapsbelasting te ressorteren. De juiste btw-behandeling van de activiteiten is uiteraard eveneens vitaal. Niets belet verder dat een VZW het voeren van commerciële activiteiten via haar statuten aan banden blijft leggen, door deze uitdrukkelijk uit te sluiten of ondergeschikt te maken aan het onbaatzuchtig doel.   
2. VZW’s worden als een onderneming beschouwd en moeten dus worden ingeschreven in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO). VZW’s kunnen voortaan ook failliet worden verklaard en zij ressorteren onder de bevoegdheid van de ondernemingsrechtbanken. Doordat VZW’s failliet kunnen worden verklaard, zal er de facto een verhoogd risico zijn op het oplopen van bestuurdersaansprakelijkheid (zie ook punt 5).
3. Oprichting van een VZW kan voortaan door 2 oprichters (i.p.v. voorheen minimum van 3). Het bestuursorgaan moet minimum 3 bestuurders tellen, tenzij er maar 2 leden zijn, in welk geval 2 bestuurders voldoende is. Het bestuursorgaan moet niet meer kleiner zijn (minder leden tellen) dan de algemene vergadering.
4. Bestuurders van een VZW mogen slechts een normale, marktconforme vergoeding genieten. Zoniet wordt dit aanzien als een verboden winstuitkering. In het algemeen worden alle verrichtingen waardoor de activa van een vereniging dalen of haar passiva stijgen en waarvoor de VZW geen tegenprestatie ontvangt, of waarvoor de tegenprestatie duidelijk te laag is, als een verboden onrechtstreekse winstuitkering beschouwd.
5. Bestuurdersaansprakelijkheid wordt duidelijker geregeld en er is - in principe - een wettelijk plafond op de bestuurdersaansprakelijkheid in functie van financiële parameters (omzet en balanstotaal). Voor kleine VZW's bedraagt de beperking €125.000 voor alle bestuurders samen. Deze beperking van aansprakelijkheid geldt echter enkel voor lichte, niet herhaaldelijk voorkomende fouten en geldt bovendien niet inzake inkomstenbelastingen (o.a. bedrijfsvoorheffing), btw en socialezekerheidsbijdragen. Het is dan ook aangewezen de mogelijkheid te bekijken om een verzekering voor bestuurdersaansprakelijkheid te nemen (een zogenaamde polis ‘Directors & Officers’, afgekort ’D&O’). De termijn om bestuurders aansprakelijk te stellen, is teruggebracht tot 5 jaar vanaf het schadeverwekkend feit of de ontdekking ervan (indien het feit opzettelijk verborgen werd gehouden). Tot slot merken we op dat de grotere VZW’s regels hebben inzake strijdige belangen van bestuurders bij te nemen bestuursbeslissingen.
6. Indien een rechtspersoon een mandaat als bestuurder of dagelijks bestuurder opneemt in een VZW, moet hij een fysieke persoon als vaste vertegenwoordiger aanduiden (zelfde regel als bij vennootschappen). Een natuurlijke persoon kan slechts in één hoedanigheid zetelen in het bestuursorgaan (dus niet bijvoorbeeld een tweede maal als vaste vertegenwoordiger van een rechtspersoon).
7. De oproepingstermijn voor de algemene vergadering is voortaan 15 dagen (i.p.v. 8 dagen).
8. De rechten en plichten van toegetreden leden moeten uitsluitend worden opgenomen in de statuten. Vermits vele VZW’s dit nu via een huishoudelijk reglement regelen, zal zulke praktijk op vele plaatsen moeten worden herbekeken. 
9. Fusie en reorganisatie van VZW’s wordt voortaan gemakkelijker. Het wordt immers mogelijk om 2 (of meer) VZW’s te fuseren zonder noodzaak om de ‘opgeslorpte’ VZW(’s) te ontbinden en te vereffenen. Een ‘opgeslorpte’ VZW gaat zonder vereffening op in de ‘opslorpende’ VZW, zoals dit het geval is bij de fusie van vennootschappen. De opslorpende VZW zet m.a.w. de opgeslorpte VZW verder (juridische fictie van persoonsvoortzetting).  
10. Er zijn nieuwe (strengere) regels met betrekking tot de vrijwillige ontbinding van een VZW. Bovendien kan het eenmaal niet (of laattijdig) neerleggen van de jaarrekening leiden tot de gerechtelijke (onvrijwillige) ontbinding, op vordering van iedere belanghebbende of het openbaar ministerie.
11. Er zijn uitdrukkelijke regels omtrent (i) de omzetting van een vennootschap naar een VZW, (ii) de omzetting van een VZW naar een Internationale VZW (en omgekeerd) en (iii) de omzetting naar een erkende CVSO of een CV erkend als SO. De omzetting van een VZW in een andere vennootschapsvorm dan een erkende CVSO of een CV erkend als SO is niet mogelijk.
12. De huishouding van de VZW wordt gemoderniseerd en krijgt een digitaal jasje:
    • Een VZW kan een officieel e-mailadres opnemen in de statuten, waarlangs alle officiële communicaties kunnen plaatsvinden. Dit e-mailadres en desgevallend de website van de VZW moeten dan vermeld worden op alle officiële stukken.
    • Leden en bestuurders van de VZW kunnen aan de VZW een e-mailadres meedelen waarop ze bereikbaar zijn voor de officiële communicaties met de VZW.
    • Het bestuursorgaan kan onder bepaalde voorwaarden schriftelijk besluiten nemen (d.w.z. zonder fysiek samen te komen).

Voor verdere informatie en eventuele praktische support kan u steeds terecht bij onze adviseurs van Tax & Legal.